మన భాగ్యనగరం హైదరాబాద్‌లోని ఓ భవనంలో చెలరేగిన భారీ అగ్నిప్రమాదం పదిహేడు మంది నిండు ప్రాణాలను బలిగొనడం యావత్ రాష్ట్రాన్ని, దేశాన్ని తీవ్ర దిగ్భ్రాంతికి గురిచేసింది. మృతుల్లో ఎనిమిది మంది చిన్నారులు ఉండటం దుర్ఘటన తీవ్రతను తెలియజేస్తోంది. ఇది కేవలం ప్రమాదం కాదు. మన నగరాల్లో భద్రతా ప్రమాణాలు ఎంత నిర్లక్ష్యానికి గురవుతున్నాయో, వ్యవస్థాగత లోపాలు ఎలా ప్రాణాలను బలిగొంటున్నాయో చెప్పడానికి నిదర్శనం. విద్యుత్ షార్ట్ సర్క్యూట్, ఎయిర్ కండీషనర్ పేలుడు, గ్యాస్ లీక్ వంటివి తక్షణ కారణాలు కావచ్చు. కానీ వాటి వెనుక దశాబ్దాలుగా పేరుకుపోయిన నియంత్రణ లోపాలు, అధ్వాన్నమైన మౌలిక సదుపాయాలు, భద్రత పట్ల పౌరులు, అధికారుల నిర్లక్ష్యం స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. ఇలాంటి ఘోరమైన అగ్నిప్రమాదాలు మళ్లీ మళ్లీ జరగకుండా ఉండాలంటే, సమస్య మూలాల్లోకి వెళ్లి, సమగ్రమైన, కఠినమైన చర్యలు తీసుకోవాల్సిన ఆవశ్యకత ఎంతైనా ఉంది.
ప్రమాదాల వెనుక కారణాలు ఏమిటి:
భవనాల్లో అగ్నిప్రమాదాలకు అనేక కారణాలున్నాయి. మన దేశంలో చాలా చోట్ల పాత భవనాల్లో వైరింగ్ వ్యవస్థ పాతబడిపోవడం, నాసిరకం కేబుళ్లు వాడటం, నిబంధనలకు విరుద్ధంగా కనెక్షన్లు ఇవ్వడం, సామర్థ్యానికి మించి విద్యుత్ వాడటం వంటివి విద్యుత్ షార్ట్ సర్క్యూట్లకు దారితీస్తున్నాయి. క్రమం తప్పకుండా తనిఖీలు, మరమ్మతులు చేపట్టకపోవడం పెద్ద సమస్య. లోపభూయిష్టమైన గ్యాస్ సిలిండర్లు, రెగ్యులేటర్ల నుంచి గ్యాస్ లీక్ అవ్వడం, పెయింట్లు, రసాయనాలు, పేపర్లు వంటి త్వరగా మండే పదార్థాలను నివాస ప్రాంతాల్లో, రద్దీ భవనాల్లో అక్రమంగా నిల్వ చేయడం ప్రమాదాలకు దారితీస్తోంది. వెలిగించిన దీపాలు, అగ్గిపుల్లలు, సిగరెట్లు సరిగ్గా ఆర్పకపోవడం, గమనించకుండా స్టవ్‌లు వదిలివేయడం వంటి సాధారణ నిర్లక్ష్యం కూడా పెద్ద ప్రమాదాలకు కారణమవుతోంది.
పట్టణీకరణ తీరు తెన్నులు కూడా కారణమే !
మన నగరాలు వేగంగా విస్తరిస్తున్న తీరు కూడా అగ్నిప్రమాదాల నివారణకు సవాళ్లు విసురుతోంది. అధిక జనసాంద్రత, ఇరుకైన వీధులు ప్రణాళికాబద్ధం కాని పట్టణీకరణ వల్ల జనాభా ఒకే చోట కేంద్రీకృతం అయ్యేలా చేస్తుంది. ముఖ్యంగా పాత నగరాల్లో ఇరుకైన వీధులు, సందులు, గొందులు, ఒకదానికొకటి ఆనుకుని ఉండే భవనాల వల్ల అగ్నిమాపక వాహనాలు ఘటనా స్థలానికి సకాలంలో చేరుకోలేకపోతున్నాయి. నివాస భవనాల్లోనే గోదాములు, వర్క్‌షాప్‌లు, దుకాణాలు నిర్వహిస్తున్నారు. ఇక్కడ మండే స్వభావం గల వస్తువులు నిల్వ చేయడం ప్రమాద తీవ్రతను పెంచుతోంది. నిబంధనలకు విరుద్ధంగా భవనాలను అదనంగా నిర్మించడం, రోడ్లపై, సందుల్లో ఆక్రమణల వల్ల అత్యవసర వాహనాల రాకపోకలకు అడ్డంకులు ఏర్పడుతున్నాయి. అత్యవసర నిష్క్రమణ మార్గాలను కూడా అడ్డుకుంటున్నారు. నియంత్రణ వ్యవస్థ బలహీనత, అవినీతి, అగ్నిమాపక భద్రతకు సంబంధించి మనకు మంచి చట్టాలు (నేషనల్ బిల్డింగ్ కోడ్, రాష్ట్ర స్థాయి ఫైర్ యాక్ట్స్) ఉన్నాయి.
భవన నిర్మాణంలో అగ్ని నిరోధక సామగ్రి వాడకం, తగినంత సంఖ్యలో నిష్క్రమణ మార్గాలు, అగ్నిని గుర్తించే అణచివేసే పరికరాల ఏర్పాటు, ఆవర్తన తనిఖీలు (ఆడిట్స్), నిరభ్యంతర పత్రాలు తప్పనిసరి చేస్తాయి. కానీ వీటి అమలు చాలా బలహీనంగా ఉంది. భవనాలను తనిఖీ చేసేందుకు, నిబంధనలు అమలు చేసేందుకు తగినంత మంది శిక్షణ పొందిన సిబ్బంది ప్రభుత్వ విభాగాల్లో లేరు. అగ్నిమాపక విభాగాలు, నియంత్రణ సంస్థలకు అవసరమైన ఆధునిక పరికరాలు, నిధులు కొరత ఉంది. అనుమతులు పొందడంలో ఆలస్యం, ప్రక్రియలో పారదర్శకత లేకపోవడం అవినీతికి తావిస్తోంది.
అక్రమ నిర్మాణాలకు, నిబంధనల ఉల్లంఘనకు అవినీతే ఊతమిస్తోంది. జరిమానాలు నామమాత్రంగా ఉండటంతో ఎవరూ భయపడటం లేదు. లక్షలాది భవనాలకు సరైన నిరభ్యంతర పత్రాలు లేవు, భద్రతా వ్యవస్థలు పనిచేయడం లేదు. కేవలం చట్టాల అమలుతోనే సరిపోదు. ప్రజల్లో కూడా భద్రత పట్ల అవగాహన, బాధ్యత ఉండాలి. చాలా మందికి అగ్ని ప్రమాదం జరిగితే ఎలా స్పందించాలో, ఎమర్జెన్సీ ఎగ్జిట్లు ఎక్కడ ఉన్నాయో, అగ్నిమాపక పరికరాలు ఎలా ఉపయోగించాలో తెలియదు. భవనాల్లో, కార్యాలయాల్లో తరచుగా ఫైర్ డ్రిల్స్ నిర్వహించడం లేదు. చిన్న చిన్న భద్రతా సమస్యలను (ఓవర్‌లోడ్ సాకెట్లు, అడ్డుపడే దారులు) నిర్లక్ష్యం చేస్తున్నారు.
విపత్తులను ఆపడానికి తక్షణ చర్యలు ఏమిటి?
ఈ పునరావృతమవుతున్న విషాదాలకు ముగింపు పలకడానికి ప్రభుత్వం, అధికారులు, భవన యజమానులు, పౌరులు అందరూ కలిసికట్టుగా పనిచేయాలి. అగ్నిమాపక భద్రతా నియమాలను కఠినంగా అమలు చేయాలి. స్వతంత్ర, ధృవీకరించబడిన సంస్థల ద్వారా అన్ని పెద్ద భవనాలకు క్రమం తప్పకుండా ఆడిట్‌లు నిర్వహించాలి. నిబంధనలు పాటించని వారిపై భారీ జరిమానాలు, అవసరమైతే క్రిమినల్ చర్యలు తీసుకోవాలి. భవన నిర్మాణ అనుమతులు, అగ్నిమాపక నిరభ్యంతర పత్రాల జారీ ప్రక్రియను డిజిటలైజ్ చేసి పారదర్శకంగా మార్చాలి. అవినీతికి తావు లేకుండా సింగిల్ విండో విధానం, సమయ-పరిమితితో కూడిన క్లియరెన్స్‌లు ఇవ్వాలి. భవనంలోని భద్రతా ఏర్పాట్లను నేరుగా తనిఖీ చేసిన తర్వాతే ఎన్ఒసి ఇవ్వాలి. మరిన్ని అగ్నిమాపక కేంద్రాలు ఏర్పాటు చేయాలి.
ఎత్తైన భవనాలకు అనువైన ఆధునిక పరికరాలు, ఫైర్ టర్న్‌టేబుల్స్, థర్మల్ కెమెరాలు, పొగ వెలికితీసే యంత్రాలు వంటివి సమకూర్చాలి. సిబ్బందికి నిరంతర శిక్షణ ఇవ్వాలి. నగర ప్రణాళికలో అగ్నిమాపక వాహనాలు సులభంగా వెళ్లేలా రోడ్లు, భవనాల మధ్య తగిన దూరం, ఫైర్ హైడ్రెంట్లు ఉండేలా చూడాలి. పాత భవనాల్లో భద్రతా వ్యవస్థల ఆధునీకరణకు ఆర్థిక సహాయం అందించాలి, క్రమంగా తప్పనిసరి చేయాలి. భవన యజమానులు, నిర్వాహకులు తమ ప్రాంగణంలో భద్రతా ప్రమాణాలను నిర్వహించడానికి చట్టపరంగా, ఆర్థికంగా బాధ్యత వహించాలి.
ఎలక్ట్రికల్, ఫైర్ సేఫ్టీ పరికరాలను క్రమం తప్పకుండా తనిఖీ చేయించుకోవాలి, పనిచేసేలా చూసుకోవాలి. అత్యవసర నిష్క్రమణ మార్గాలను ఎప్పుడూ అడ్డంకులు లేకుండా ఉంచాలి. అగ్నిప్రమాద నివారణపై విస్తృత అవగాహన కార్యక్రమాలు నిర్వహించాలి. పాఠశాలలు, కార్యాలయాలు, అపార్ట్‌మెంట్లలో తప్పనిసరిగా ఫైర్ డ్రిల్స్ నిర్వహించాలి. అగ్నిమాపక పరికరాలు ఎలా ఉపయోగించాలో ప్రజలకు శిక్షణ ఇవ్వాలి. కమ్యూనిటీ స్థాయిలో భద్రతా కమిటీలను ఏర్పాటు చేసి, నిఘా వహించాలి.
సిగ్గుచేటు:
ఈ డిజిటల్ యుగంలో కూడా నగరాల్లో అగ్నిప్రమాదాలు జరిగి ప్రాణనష్టం జరగడం మనందరికీ సిగ్గుచేటు. ఇది కేవలం ఒక శాఖకు సంబంధించిన సమస్య కాదు. పౌర సమాజం, ప్రభుత్వం, అధికార యంత్రాంగం అందరి ఉమ్మడి బాధ్యత. భద్రతకు సంబంధించిన మార్గదర్శకాలు, ప్రణాళికలు ఇప్పటికే ఉన్నాయి. వాటిని చిత్తశుద్ధితో, పటిష్టంగా అమలు చేయడమే ఇప్పుడు మన ముందున్న ప్రధాన కర్తవ్యం. ప్రాణాల కంటే వేగవంతమైన అభివృద్ధి, ఖర్చు ఆదా ముఖ్యం కాదని గుర్తించాలి.
సూరత్ వంటి నగరాల్లో సాంకేతికతను ఉపయోగించి అనుమతులు వేగవంతం చేయడం, భద్రతా చర్యలు తీసుకోవడం వంటి కొన్ని విజయవంతమైన ఉదాహరణలు ఉన్నాయి. అలాంటి వాటిని దేశవ్యాప్తంగా విస్తృతం చేయాలి. మరో దుర్ఘటన జరిగే వరకు వేచి చూడకుండా, ఇప్పుడే మేల్కొని చర్యలు తీసుకుందాం. అదే హైదరాబాద్ విషాదం నుంచి మనం నేర్చుకోవాల్సిన అసలైన పాఠం.
