భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ గురించి మనం మాట్లాడుతున్నప్పుడు, మన దృష్టి తరచుగా బిలియన్ డాలర్ల పరిశ్రమలు వాటి దూరదృష్టి గల నాయకుల వైపు మళ్లుతుంది. అయితే మన దేశ ఆర్థిక ప్రగతి నిజమైన కథ, చిన్న పట్టణాల్లోని లక్షలాది చిన్న వర్క్‌షాప్‌లు, సందడిగా ఉండే స్థానిక మార్కెట్‌లు, కొత్త టెక్ స్టార్టప్‌ల ద్వారా ప్రతిరోజూ నిశ్శబ్దంగా రాయబడుతోంది. ఇవే సూక్ష్మ, చిన్న, మధ్య తరహా పరిశ్రమలు (ఎంఎస్ఎమ్ఈ), మన దేశానికి నిజమైన పారిశ్రామిక వెన్నెముక. అవి గ్రామీణ, పట్టణ జనాభా రెండింటికీ సమగ్ర అభివృద్ధిని అందిస్తాయి. దేశంలోని మొత్తం పారిశ్రామిక యూనిట్లలో 95% పైగా ఉన్న ఈ రంగం కేవలం భారత ఆర్థిక వ్యవస్థలో భాగం కాదు; అది దాని పునాది.
ఈ వ్యాపారాలు సాధారణంగా వస్తువుల తయారీ, ఉత్పత్తిలో నిమగ్నమై ఉంటాయి, దేశాభివృద్ధికి వెన్నెముకగా పనిచేస్తాయి. భారతదేశ జిడిపికి సుమారు 30%, దేశ మొత్తం ఎగుమతులకు 40% గణనీయంగా దోహదపడతాయి. దేశవ్యాప్తంగా 6.3 కోట్ల కంటే ఎక్కువ సంస్థలు 12 కోట్ల మందికి పైగా ప్రజలకు ఉపాధి కల్పిస్తున్నందున భారతదేశ ఆర్థిక వృద్ధి, అభివృద్ధిలో వాటి ప్రాముఖ్యత అత్యంత కీలకమైనది. వాటి పాత్ర కేవలం ఆర్థిక గణాంకాలకు మించి ఉంటుంది; అవి ఉపాధి కల్పన, ప్రాంతీయ అభివృద్ధిని ప్రోత్సహించడం, రేపటి వ్యవస్థాపకులను పోషించడంలో కీలకమైనవి. భారతదేశం ఐదు ట్రిలియన్ డాలర్ల ఆర్థిక వ్యవస్థగా మారాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నందున ఈ రంగ ప్రయాణం, సవాళ్లు అపారమైన సామర్థ్యాన్ని పరిశీలిద్దాం.
*’భారత్’కు బహుముఖ సహకారాలు:
ఇవి దేశంలో అతిపెద్ద ఉద్యోగ సృష్టికర్తలుగా నిలుస్తున్నాయి. వ్యవసాయం తర్వాత జీవనోపాధిని అందించే అతిపెద్ద రంగం ఇదే. ముఖ్యంగా గ్రామీణ, సెమీ-అర్బన్ ప్రాంతాల్లో వ్యవసాయేతర ఉపాధిని అందిస్తున్నాయి. జనసాంద్రత గల నగరాలకు వలసలను తగ్గించడంలో సహాయపడుతున్నాయి. అదే మొత్తంలో పెట్టుబడికి పెద్ద సంస్థల కంటే వాటి ఉపాధి తీవ్రత గణనీయంగా ఎక్కువగా ఉంది. ఉత్పత్తికి చోదక శక్తిగా కూడా పనిచేస్తాయి, మొత్తం తయారీ ఉత్పత్తిలో సుమారు 45% వరకు దోహదపడతాయి. పెద్ద పరిశ్రమలకు కీలకమైన అనుబంధ స్థావరాన్ని ఏర్పరుస్తాయి. ఆటోమొబైల్స్ నుండి వినియోగదారు ఎలక్ట్రానిక్స్ వరకు ప్రతిదానికీ భాగాలు ముడిసరుకులను అందిస్తాయి. మొదటి తరం వ్యవస్థాపకులు, ఆవిష్కర్తలు, రిస్క్ తీసుకునే వారికి అద్భుతమైన అనుకూల వాతావరణాన్ని అందిస్తాయి. మైక్రో-ఎంటర్‌ప్రైజ్‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి తక్కువ మూలధన అవసరం ప్రతిభ ఉన్న కానీ పరిమిత మార్గాలు ఉన్న వ్యక్తులను ఆర్థిక ప్రధాన స్రవంతిలోకి ప్రవేశించడానికి అనుమతిస్తుంది. ఈ రంగం సామాజిక-ఆర్థిక సమ్మిళితానికి శక్తివంతమైన సాధనం.
అంతేకాకుండా ఈ సంస్థలలో 20% పైగా మహిళలు, షెడ్యూల్డ్ కులాలు, తెగల వ్యవస్థాపకుల యాజమాన్యంలో ఉండటంతో సమ్మిళిత వృద్ధికి మార్గదర్శకులు. వాటి విస్తృత భౌగోళిక పంపిణీ, ముఖ్యంగా టైర్-2, టైర్-3 నగరాల్లో, దేశవ్యాప్తంగా ఆర్థిక వృద్ధి ప్రయోజనాల మరింత సమాన పంపిణీకి దోహదపడుతుంది.
*గుర్తింపులో విప్లవం: కొత్త నిర్వచనం*
దశాబ్దాలుగా భారతదేశంలోని చిన్న తరహా పరిశ్రమల కథ పరిమిత రుణ లభ్యతతో బాధపడేది. ఇది చాలా మందిని వ్యవస్థాపకతలోకి ప్రవేశించకుండా నిరోధించింది. ప్లాంట్, మెషినరీలలో పెట్టుబడిపై మాత్రమే ఆధారపడిన పాత నిర్వచనం వాటి వృద్ధికి గణనీయమైన అడ్డంకిగా ఉంది, ఇది పరిశ్రమలు చాలా పెద్దవిగా పెరగడానికి భయపడే “పీటర్ పాన్ సిండ్రోమ్”కు దారితీసింది. అంటే ఉదాహరణకు తయారీ రంగంలో ₹25 లక్షల వరకు పెట్టుబడి ఉన్న యూనిట్ ‘సూక్ష్మ’ , ₹5 కోట్ల వరకు ‘చిన్న’, ₹10 కోట్ల వరకు ‘మధ్యస్థం’గా పరిగణించబడింది. సేవా రంగానికి ఈ పరిమితులు ఇంకా తక్కువగా ఉండేవి. ఈ కఠినమైన నిర్మాణం అనేక సంస్థలు
ప్రభుత్వ మద్దతును కోల్పోతామనే భయంతో తమ వ్యాపారాన్ని విస్తరించడానికి వెనుకాడేలా చేసింది.
అయితే, కేంద్ర ప్రభుత్వం ఏప్రిల్ 1, 2025 నుండి అమలు చేసిన కొత్త నిర్వచనం విప్లవాత్మక మార్పును సూచిస్తుంది. ఇది కేవలం అధికారిక పునర్వర్గీకరణ కాదు. వ్యవస్థాపకులకు మానసిక విముక్తి. ఈ కొత్త విధానం తయారీ సేవా రంగాల మధ్య వ్యత్యాసాన్ని తొలగిస్తుంది. మొదటిసారిగా పెట్టుబడితో పాటు వార్షిక టర్నోవర్‌ను ప్రమాణంగా చేర్చింది. ఈ ద్వంద్వ ప్రమాణ విధానం ఒక సంస్థ యొక్క నిజమైన పరిమాణాన్ని మరింత ఖచ్చితంగా అంచనా వేయడానికి అనుమతిస్తుంది.
ఈ సవరించిన, ఆధునిక నిర్వచనం ప్రకారం:
* మైక్రో ఎంటర్‌ప్రైజ్ అంటే ₹2.5 కోట్ల కంటే తక్కువ పెట్టుబడి, ₹10 కోట్ల కంటే తక్కువ వార్షిక టర్నోవర్ ఉన్నది.
* స్మాల్ ఎంటర్‌ప్రైజ్ అంటే ₹25 కోట్ల వరకు పెట్టుబడి, ₹100 కోట్ల వరకు టర్నోవర్ ఉన్నది.
* మీడియం ఎంటర్‌ప్రైజ్ అంటే ₹125 కోట్ల వరకు పెట్టుబడి,₹500 కోట్ల వరకు టర్నోవర్ ఉన్నది.
ఈ విధానంలో టర్నోవర్‌ను చేర్చడం పరిమితులను గణనీయంగా పెంచింది. ఇలా పెంచడం ద్వారా ‘ఈ సంస్థలు సాంకేతికతలో పెట్టుబడులు పెట్టడానికి ఉత్పాదకతను పెంచడానికి తమ గుర్తింపును కోల్పోతామనే భయం లేకుండా తమ వ్యాపారాలను విస్తరించడానికి’ ప్రభుత్వం మార్గం సుగమం చేసింది. అంతేకాకుండా, ‘ఉద్యమ్ రిజిస్ట్రేషన్ పోర్టల్’ ప్రారంభం, పేపర్‌లెస్ ఉచిత రిజిస్ట్రేషన్ వ్యవస్థ, ఈ ప్రక్రియను మరింత క్రమబద్ధీకరించింది.
*సవాళ్లను పరిష్కరించడం: కేంద్ర ప్రభుత్వం మద్దతు
వీటికి గణనీయమైన సహకారాలు ఉన్నప్పటికీ ఇవి అనేక వ్యవస్థాగత సవాళ్లను ఎదుర్కొంటున్నాయి. సరసమైన మూలధనం సకాలంలో లభించకపోవడం అతిపెద్ద సమస్య. ప్రభుత్వ విభాగాలు, పెద్ద కార్పొరేట్ సంస్థల నుండి చెల్లింపులలో జాప్యం, తరచుగా నెలల తరబడి కొనసాగడం, వారి వర్కింగ్ క్యాపిటల్‌ను బంధించి, అధిక వడ్డీ రేట్లకు రుణాలు తీసుకోవలసి వస్తుంది. అదనంగా జీఎస్టీ, కార్మిక చట్టాలు వంటి సంక్లిష్ట నిబంధనలు, అధికార యంత్రాల తనిఖీల భయంతో పాటు, వాటిని తీవ్రంగా భారం చేస్తున్నాయి. నైపుణ్యం కలిగిన మానవ వనరులను ఆకర్షించడం, నిలుపుకోవడం కూడా వారికి కష్టంగా ఉంటుంది. ఎందుకంటే వారు పెద్ద సంస్థలతో పోలిస్తే జీతాలు, ప్రయోజనాలను అందించలేరు. అధునాతన సాంకేతికత లేకపోవడం, అస్థిర విద్యుత్ సరఫరా, బలహీన రవాణా సౌకర్యాలు – ముఖ్యంగా సరైన మౌలిక సదుపాయాల కొరత – కూడా వాటి పోటీతత్వాన్ని దెబ్బతీస్తాయి. ఈ సమస్యలను గుర్తించి, ప్రభుత్వం ఈ రంగాన్ని బలోపేతం చేయడానికి అనేక పథకాలను ప్రవేశపెట్టింది. మోడీ నాయకత్వంలో వీటి వృద్ధికి కొత్త కోణం లభించింది. బలమైన సంస్కరణలు, ఆర్థిక సమ్మిళితం, సాంకేతిక స్వీకరణ ఈ చిన్న వ్యాపారాలను గ్లోబల్ విజేతలుగా మార్చాలనే దృష్టితో తద్వారా 2047 నాటికి “వికసిత్ భారత్”ను సాధించడానికి మార్గం సుగమం చేస్తుంది.
*ప్రధాన కార్యక్రమాలు మద్దతు వ్యవస్థలు:
* ఉద్యమ్ రిజిస్ట్రేషన్ పోర్టల్: 2020లో ప్రారంభించబడిన ఈ డిజిటల్, పేపర్‌లెస్, స్వీయ-డిక్లరేషన్ ఆధారిత రిజిస్ట్రేషన్ వ్యవస్థ ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈ లాంఛనప్రాయం చేసే ప్రక్రియను గణనీయంగా సరళీకృతం చేసింది. మార్చి 2025 నాటికి 6.2 కోట్ల కంటే ఎక్కువ సంస్థలు ఈ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లో నమోదు చేసుకున్నాయి. అనధికారిక యూనిట్లను అధికారిక ఆర్థిక వ్యవస్థలోకి తీసుకురావడంలో దాని ప్రభావాన్ని ప్రదర్శిస్తుంది, ఇది ఆర్థిక సహాయం, ఇతర ప్రభుత్వ ప్రయోజనాలను పొందడానికి కీలకం.
* ఉద్యమ్ అసిస్ట్ ప్లాట్‌ఫారమ్: పెద్ద సంఖ్యలో సూక్ష్మ సంస్థలు అనధికారికంగా ఉన్నాయని గుర్తించి ఈ ప్లాట్‌ఫారమ్ 2023లో ప్రారంభించబడింది. ఇది ఈ యూనిట్లకు ప్రాధాన్యతా రంగ రుణాల వంటి అధికారిక ప్రయోజనాలను పొందడంలో సహాయపడుతుంది, ప్రభుత్వ మద్దతును దిగువ స్థాయికి విస్తరిస్తుంది.
*ఆర్థిక సమ్మిళితం: రుణ ప్రవాహాన్ని అన్‌లాక్ చేయడం* సకాలంలో సరసమైన రుణ లభ్యత ఎల్లప్పుడూ ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈలకు పెద్ద అడ్డంకిగా ఉంది. కేంద్ర ప్రభుత్వం దీనిని పరిష్కరించడానికి బహుముఖ వ్యూహాన్ని అమలు చేసింది:
* ప్రధాన మంత్రి ముద్ర యోజన: 2015లో ప్రారంభించబడిన ఈ పథకం నాన్-కార్పొరేట్, నాన్-ఫార్మ్ చిన్న, సూక్ష్మ సంస్థలకు ₹10 లక్షల వరకు పూచీకత్తు లేని రుణాలను అందిస్తుంది. శిశు (₹50,000 వరకు), కిషోర్ (₹50,001 నుండి ₹5 లక్షలు), తరుణ్ (₹5 లక్షల నుండి ₹10 లక్షలు) అని వర్గీకరించబడిన ముద్ర రుణాలు, మహిళలు, వెనుకబడిన వర్గాలతో సహా లక్షలాది చిన్న వ్యవస్థాపకులకు రుణ లభ్యతను సులభతరం చేశాయి. కోట్ల మంది లబ్ధిదారులకు దాని చేరువ స్వీయ-ఉద్యోగాన్ని పెంపొందించడంలో దాని గణనీయమైన ప్రభావాన్ని నొక్కి చెబుతుంది.
* సూక్ష్మ, చిన్న సంస్థల కోసం క్రెడిట్ గ్యారెంటీ ఫండ్ ట్రస్ట్: ప్రభుత్వం దీనిని గణనీయంగా బలోపేతం చేసింది.సూక్ష్మ చిన్న సంస్థలకు గ్యారెంటీ కవరేజ్ పరిమితిని ₹5 కోట్ల నుండి ₹10 కోట్లకు; స్టార్టప్‌లకు ₹20 కోట్లకు పెంచింది. ఇది బ్యాంకులకు ప్రమాదాన్ని తగ్గిస్తుంది, పూచీకత్తు లేకుండా ఎక్కువ రుణాలు ఇవ్వడానికి వారిని ప్రోత్సహిస్తుంది. 2024-25లో హామీలు ₹2.03 లక్షల కోట్లకు పెరగడం (మునుపటి సంవత్సరం కంటే 94% వృద్ధి) దాని పెరుగుతున్న సామర్థ్యాన్ని హైలైట్ చేస్తుంది.
* అత్యవసర క్రెడిట్ లైన్ గ్యారెంటీ స్కీమ్ : కోవిడ్-19 మహమ్మారి సమయంలో ఇది ఒక కీలకమైన జోక్యం. ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈలకు ఆర్థిక అంతరాయాలను అధిగమించడానికి సహాయపడటానికి అత్యవసర క్రెడిట్‌ను అందించింది. అదనపు క్రెడిట్‌పై 100% గ్యారెంటీని అందించడం ద్వారా ఈ పథకం విస్తృతమైన దివాలా తీయడాన్ని నిరోధించింది. కష్టాల్లో ఉన్న వ్యాపారాలకు ద్రవ్యతను నిర్ధారించింది.
* వడ్డీ సబ్సిడీ పథకం: ఈ పథకం కొత్త లేదా ఇంక్రిమెంటల్ టర్మ్ లోన్‌లు, వర్కింగ్ క్యాపిటల్ సౌకర్యాలపై వడ్డీ సబ్సిడీని అందిస్తుంది. రుణాన్ని మరింత సరసమైనదిగా చేస్తుంది.
* ప్రాధాన్యతా రంగ రుణాల నిబంధనలు: ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈలకు తమ రుణాలలో గణనీయమైన భాగాన్ని కేటాయించాలని బ్యాంకులను ఆదేశించడంపై ప్రభుత్వం బలమైన ప్రాధాన్యతను కొనసాగించింది. మొత్తం బ్యాంక్ క్రెడిట్ పది సంవత్సరాల క్రితం సుమారు ₹12 లక్షల కోట్ల నుండి మార్చి 2025 నాటికి సుమారు ₹30 లక్షల కోట్లకు పెరిగింది.ఈ ప్రయత్నాల విజయానికి ఇది ఒక నిదర్శనం.
*సాంకేతిక పురోగతి పోటీతత్వం:
గ్లోబలైజ్డ్ ప్రపంచంలో ఇవి పోటీపడాల్సిన అవసరాన్ని గుర్తించి సాంకేతిక స్వీకరణ, నాణ్యత మెరుగుదల కోసం ప్రభుత్వం కృషి చేసింది.
* ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈ ఛాంపియన్స్ పథకం: ఈ పథకంలో ఈ క్రింది కార్యక్రమాలు ఉన్నాయి.
* జెడ్ పథకం: “జీరో డిఫెక్ట్, జీరో ఎఫెక్ట్” తయారీని ప్రోత్సహిస్తుంది, నాణ్యత, పర్యావరణ స్థిరత్వాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది. జెడ్ ధృవీకరణ కోసం ప్రభుత్వం 80% వరకు గణనీయమైన సబ్సిడీలను అందిస్తుంది.
* ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈ ఇన్నోవేటివ్: కొత్త ఆలోచనల ఇంక్యుబేషన్, మేధో సంపత్తి హక్కుల రక్షణ డిజైన్ ఆవిష్కరణకు మద్దతు ఇస్తుంది, నిరంతర ఉత్పత్తి అభివృద్ధి మెరుగుదల సంస్కృతిని ప్రోత్సహిస్తుంది.
* ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈ పోటీతత్వం (లీన్): లీన్ మాన్యుఫ్యాక్చరింగ్ సూత్రాలను అనుసరించడం ద్వారా పోటీతత్వాన్ని మెరుగుపరచడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
* క్రెడిట్ లింక్డ్ క్యాపిటల్ సబ్సిడీ పథకం: సాంకేతిక నవీకరణకు ఆర్థిక సహాయం అందిస్తుంది. ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈలు ఆధునిక యంత్రాలు, ప్రక్రియలలో పెట్టుబడులు పెట్టడానికి వీలు కల్పిస్తుంది.
* ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈ హాకథాన్‌లు: స్టార్టప్‌లు, యువ వ్యవస్థాపకుల మధ్య ఆలోచనలు, ఆవిష్కరణలను ప్రోత్సహిస్తుంది, వాటిని నిధులు మార్గదర్శకత్వంతో కలుపుతుంది.
*మార్కెట్ యాక్సెస్ వ్యవస్థాపకత ప్రోత్సాహం:
ఆర్థిక, సాంకేతికతకు మించి, మార్కెట్ అవకాశాలను విస్తరించడం, కొత్త తరం వ్యవస్థాపకులను పెంపొందించడంపై ప్రభుత్వం దృష్టి సారించింది.
* మైక్రో చిన్న సంస్థల కోసం ప్రజా సేకరణ విధానం: కేంద్ర మంత్రిత్వ శాఖలు, విభాగాలు, ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు తమ వార్షిక అవసరాలలో కనీసం 25% ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈ నుండి సేకరించాలని ఆదేశిస్తుంది. యస్సీ, ఎస్టీ, మహిళా వ్యవస్థాపకులకు నిర్దిష్ట ఉప-లక్ష్యాలు ఉంటాయి. ఈ విధానం ఉత్పత్తులు సేవలకు ప్రత్యేక మార్కెట్‌ను సృష్టించింది.
* పిఎం విశ్వకర్మ పథకం (2023): ₹13,000 కోట్ల కేటాయింపుతో ఒక మైలురాయి చొరవ. ఇది సాంప్రదాయ కళాకారులు, చేతివృత్తుల వారిపై దృష్టి సారించింది. నైపుణ్య శిక్షణ, ఆధునిక పనిముట్లు, పూచీకత్తు లేని రుణాలు, మార్కెట్ అనుసంధానాలతో సహా సమగ్ర మద్దతును అందిస్తుంది. ఈ పథకం ఈ కీలకమైన కానీ తరచుగా విస్మరించబడిన సూక్ష్మ-వ్యవస్థాపకులను లక్ష్యంగా చేసుకుంటుంది. వారిని అధికారిక ఆర్థిక వ్యవస్థలోకి, విలువ శ్రేణుల్లోకి తీసుకువస్తుంది. జూన్ 2025 నాటికి 2.71 కోట్ల దరఖాస్తులు, దాదాపు 30 లక్షల మంది లబ్ధిదారులు దాని అపారమైన చేరువను నొక్కి చెబుతున్నాయి.
* ప్రధాన మంత్రి ఉపాధి కల్పన కార్యక్రమం : ఈ క్రెడిట్-లింక్డ్ సబ్సిడీ పథకం కొత్త సూక్ష్మ-సంస్థలను స్థాపించడంలో సహాయపడటం ద్వారా స్వీయ-ఉపాధిని ప్రోత్సహిస్తుంది. లక్షలాది ఉద్యోగాలను సృష్టిస్తుంది.
* అంతర్జాతీయ సహకార పథకం: అంతర్జాతీయ వాణిజ్య మేళాలు, ప్రదర్శనలలో ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈల భాగస్వామ్యాన్ని సులభతరం చేస్తుంది. ఎగుమతులు, ప్రపంచ అనుసంధానాలను ప్రోత్సహిస్తుంది.
* ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈ టీమ్ పథకం: ఇది ఇ-కామర్స్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లతో అనుసంధానం కావడానికి సహాయపడుతుంది. వారి డిజిటల్ మార్కెట్ ఉనికిని విస్తరించడానికి జాబితా, ఖాతా నిర్వహణ, లాజిస్టిక్స్, ప్యాకేజింగ్‌లో సహాయం అందిస్తుంది.
*భవిష్యత్ ప్రయాణం: ప్రపంచ నాయకత్వం వైపు
ప్రపంచ నాయకత్వం వైపు పయనిస్తున్న భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ భవిష్యత్తు ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈల పురోగతితో అంతర్గతంగా ముడిపడి ఉంది. దీనికి బహుముఖ వ్యూహం అవసరం. మొదటగా మనం ‘క్లస్టర్ ఫస్ట్’ విధానాన్ని అనుసరించాలి, వస్త్రాలకు తిరుపూర్ లేదా ఇత్తడి వస్తువులకు మొరాదాబాద్ వంటి ప్రత్యేక పారిశ్రామిక కేంద్రాలను (క్లస్టర్‌లు) అభివృద్ధి చేయాలి. రెండవది, ఆలస్యమైన చెల్లింపుల సమస్యను శాశ్వతంగా పరిష్కరించాలి. 45 రోజులలోపు చెల్లింపులను తప్పనిసరి చేసే చట్టాలను కచ్చితంగా అమలు చేయాలి. మూడవది, మనం ‘మేక్ ఇన్ ఇండియా’ నుండి ‘డిజైన్ అండ్ మేక్ ఇన్ ఇండియా’కు మారాలి. దీనిలో ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈలను ఐఐటిలు, ఎన్ఐటిలు వంటి ప్రముఖ విద్యా సంస్థలతో అనుసంధానించడం వాటిలో పరిశోధన, ఆవిష్కరణల సంస్కృతిని పెంపొందించడం ఉంటుంది. భారతీయ ఎమ్ఎస్ఎమ్ఈలు మన దేశ స్ఫూర్తి, ఆకాంక్షలు, పారిశ్రామిక నైపుణ్యానికి చిహ్నాలు. దశాబ్దాలుగా మన ఆర్థిక వ్యవస్థకు దన్నుగా ఉన్న ఈ నిశ్శబ్ద సైనికులు ఇప్పుడు సరైన ప్రభుత్వ మద్దతు, ఆర్థిక సాధికారత, సాంకేతిక సహాయాన్ని పొందుతున్నారు. భారతదేశాన్ని ఆర్థిక రంగంలో ప్రపంచ నాయకుడిగా నిలబెట్టడంలో వారు ఒక అజేయ శక్తిగా ఉద్భవిస్తారనడంలో సందేహం లేదు.
