కాశీ విశ్వనాథ్, వారణాసి, ఉత్తర ప్రదేశ్

పరమశివునికి అంకితం చేయబడిన, వారణాసిలోని కాశీ విశ్వనాథ దేవాలయం దివ్య ఆనందాల పుణ్యక్షేత్రం. ఉత్తర భారతదేశంలో అన్వేషించడానికి ఇది అత్యంత ప్రసిద్ధ ఆధ్యాత్మిక ఆకర్షణలలో ఒకటి. బంగారు పూతతో కూడిన గోపురం మరియు గోపురం కారణంగా గోల్డెన్ టెంపుల్ అని కూడా పిలుస్తారు, కేవలం శివుని సంగ్రహావలోకనం భక్తి భావాన్ని రేకెత్తిస్తుంది. శివుని యొక్క ఈ దివ్యమైన మరియు పవిత్ర స్థలం భారతదేశంలోని హిందూ భక్తులకు అపారమైన ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉంది. ఈ ఆలయాన్ని ఇండోర్‌కు చెందిన రాణి అహల్యా బాయి హోల్కర్ నిర్మించారు.

ప్రపంచం నలుమూలల నుండి భక్తులు సాంత్వన పొందేందుకు మరియు దైవత్వం యొక్క నిర్మలమైన బిందువులలో మునిగిపోవడానికి ఇక్కడికి వస్తారు. ఆలయ పరిసరాలు హృదయాన్ని కదిలించాయి. ఆలయం చుట్టూ ఇతర పుణ్యక్షేత్రాల చిట్టడవులు మరియు వివిధ దుకాణాలు మరియు స్టాల్స్‌తో నిండిన ఇరుకైన దారులు ఉన్నాయి. మీరు నిజంగా వారణాసి యొక్క సారాన్ని అనుభవించాలనుకుంటే, కాశీ విశ్వనాథ ఆలయాన్ని తప్పక సందర్శించాలి.

కాశీ విశ్వనాథ్ ఆలయం శివునికి అంకితం చేయబడిన హిందూ దేవాలయం . ఇది భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్‌లోని వారణాసిలోని విశ్వనాథ్ గాలిలో ఉంది. ఈ ఆలయం హిందూ పుణ్యక్షేత్రం మరియు పన్నెండు జ్యోతిర్లింగ క్షేత్రాలలో ఒకటి అధిష్టాన దేవతను విశ్వనాథ్ మరియు విశ్వేశ్వర  విశ్వనాథ మరియు విశ్వేశ్వర ) అనే పేర్లతో పిలుస్తారు , దీని అర్థం విశ్వానికి ప్రభువు .

ఈ దేవాలయం చాలాసార్లు కూల్చివేయబడింది,మొఘల్ చక్రవర్తి ఔరంగజేబు , దాని స్థలంలో జ్ఞాన్వాపి మసీదును నిర్మించాడు. ప్రస్తుత నిర్మాణాన్ని 1780లో ఇండోర్‌కు చెందిన మరాఠా పాలకుడు అహిల్యాబాయి హోల్కర్ ప్రక్కనే నిర్మించారు.

1983 నుండి, ఈ ఆలయాన్ని ఉత్తరప్రదేశ్ ప్రభుత్వం ఏర్పాటు చేసిన ధర్మకర్తల మండలి నిర్వహిస్తోంది.

పురాణం 

ప్రత్యక్షమైన మొదటి జ్యోతిర్లింగం వారణాసి అని నమ్ముతారు . పురాణాల ప్రకారం, ఈ ప్రదేశంలో శివుడు (హిందూ దేవుడు విధ్వంసం) బ్రహ్మ (సృష్టి యొక్క హిందూ దేవుడు) మరియు విష్ణువు (హిందూ దేవుడు) ముందు అనంతమైన కాంతి (జ్యోతిర్లింగ) వలె కనిపించాడు. పరిరక్షణ) వారి ఆధిపత్యం గురించి వాగ్వాదం జరిగినప్పుడు.

ప్రకాశించే స్తంభం యొక్క మూలాన్ని కనుగొనడానికి, విష్ణువు ఒక వరాహ (వరాహ) రూపాన్ని ధరించాడు. మరియు భూమి క్రింద ఉన్న స్తంభాన్ని ట్రాక్ చేశాడు, అయితే హంస ఆకారంలో ఉన్న బ్రహ్మ, శిఖరాన్ని గుర్తించే ప్రయత్నంలో స్వర్గాన్ని పరిశోధించాడు. కాలమ్ యొక్క. అయితే, ప్రకాశించే కాలమ్ యొక్క మూలాన్ని గుర్తించడంలో వారిద్దరూ విఫలమయ్యారు. అయినప్పటికీ, స్తంభం యొక్క శిఖరాన్ని తాను కనుగొన్నానని బ్రహ్మ మోసపూరితంగా పేర్కొన్నాడు, అయితే విష్ణువు ప్రకాశవంతమైన స్తంభం యొక్క ప్రారంభ బిందువును కనుగొనడంలో తన అసమర్థతను వినయంగా అంగీకరించాడు. ప్రకాశించే స్తంభం యొక్క మూలాన్ని కనుగొన్నందుకు బ్రహ్మ చేసిన మోసం కారణంగా, శివుడు అతని ఐదవ తలను కత్తిరించి అతనిపై శాపాన్ని విధించాడు. ఈ శాపం వల్ల బ్రహ్మ ఇకపై గౌరవాన్ని పొందలేడు, అయితే విష్ణువు సత్యవంతుడు, శివుడితో సమానంగా పూజించబడతాడు మరియు శాశ్వతత్వం కోసం ఆలయాలను అంకితం చేస్తాడు. 

హిందూ గ్రంధాలు విశ్వేశరను వారణాసి యొక్క పవిత్ర దేవతగా వర్ణించాయి, అన్ని ఇతర దేవతలపై అలాగే నగర నివాసులందరిపై రాజు పదవిని కలిగి ఉన్నాడు మరియు పంచకోసి యొక్క విస్తరించిన సర్క్యూట్, ఈ ప్రాంతం (వారణాసి యొక్క పవిత్ర సరిహద్దు) విస్తరించింది. 50 మైళ్లు.

జ్యోతిర్లింగం 

యోతిర్లింగ అనేది ఒక పురాతన అక్షం ముండి చిహ్నం, ఇది సృష్టి యొక్క ప్రధాన భాగంలో అత్యున్నత నిరాకార ( నిర్గుణ) వాస్తవికతను సూచిస్తుంది, దాని నుండి శివుని రూపం (సగుణ) కనిపిస్తుంది. జ్యోతిర్లింగ పుణ్యక్షేత్రాలు శివుడు కాంతి స్తంభంగా కనిపించిన ప్రదేశాలు. 

పన్నెండు ‘స్వయంగా వ్యక్తీకరించబడిన’ జ్యోతిర్లింగ సైట్లు ప్రధాన దేవత పేరును తీసుకుంటాయి; ప్రతి ఒక్కటి శివుని యొక్క విభిన్న అభివ్యక్తిగా పరిగణించబడుతుంది.

ఈ ప్రదేశాలన్నింటిలో, శివుని యొక్క అనంతమైన స్వభావానికి ప్రతీకగా,ప్రారంభ మరియు అంతులేనిప్రాకారాలు ఉంటాయి. 

ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగాలు గుజరాత్‌లోని సోమనాథ్ ,ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని శ్రీశైలంలో మల్లికార్జున , మధ్యప్రదేశ్‌లోని ఉజ్జయినిలో మహాకాళేశ్వరం , మధ్యప్రదేశ్‌లోని ఓంకారేశ్వర్ , ఉత్తరాఖండ్‌లోని కేదార్‌నాథ్ , మహారాష్ట్రలోని భీమశంకర్ , ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని వారణాసిలో విశ్వనాథ , మహారాష్ట్రలోని త్రయంబకేశ్వరం .  జార్ఖండ్‌లోని డియోఘర్‌లో , గుజరాత్‌లోని ద్వారకలో నాగేశ్వర్ , తమిళనాడులోని రామేశ్వరంలో రామేశ్వరం మరియు మహారాష్ట్రలోని ఔరంగాబాద్‌లో ఘృష్ణేశ్వర్ 

చరిత్ర 

విధ్వంసం మరియు పునర్నిర్మాణం యొక్క పునరావృతం చుట్టూ ఆలయ చరిత్ర కేంద్రీకృతమై ఉందని మాధురీ దేశాయ్ పేర్కొన్నారు. ప్రస్తుత కాశీ విశ్వనాథ ఆలయాన్ని సందర్శించే యాత్రికులు లింగం యొక్క సమయస్ఫూర్తి గురించి తెలియజేస్తారు. 

ప్రాచీన మరియు సాంప్రదాయ కాలాలు 

స్కంద పురాణం (4వ-5వ శతాబ్దం) లోని కాశీ ఖండ (విభాగం)తో సహా పురాణాలలో ఈ ఆలయం ప్రస్తావించబడింది .

మధ్యయుగ కాలం మరియు విధ్వంసం 

  **రజియా మసీదు**

1194లో ముయిజ్ అల్-దిన్ ముహమ్మద్ ఇబ్న్ సామ్ భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చి చందావర్ సమీపంలోని కన్నౌజ్‌కి చెందిన జయచంద్రను ఓడించి , కాశీ నగరాన్ని ధ్వంసం చేసినప్పుడు, మొదట్లో ఆది విశ్వేశ్వర ఆలయంగా పిలువబడే అసలు విశ్వనాథ ఆలయం, ఘురిద్‌లచే ధ్వంసం చేయబడింది.  కొన్ని సంవత్సరాలలో, దాని స్థానంలో రజియా మసీదు నిర్మించబడింది.  1230లో, ఢిల్లీ సుల్తాన్ ఇల్తుత్మిష్ (1211–1266) హయాంలో ప్రధాన స్థలానికి దూరంగా అవిముక్తేశ్వర ఆలయానికి సమీపంలో ఆలయం పునర్నిర్మించబడింది హుస్సేన్ షా షర్కీ (1447-1458) లేదా సికందర్ లోడి (1489-1517) పాలనలో మళ్లీ కూల్చివేయబడింది. 

**మొఘల్ కాలం,జేమ్స్ ప్రిన్‌సెప్ స్కెచ్‌లు^**

జ్ఞాన్‌వాపి మసీదు బెనారస్‌లోని విశ్వేశ్వర్ ఆలయంగా చిత్రీకరించబడింది

   *జ్ఞానవాపి మసీదు*

మొఘల్ చక్రవర్తి అక్బర్ పాలనలో రాజా మాన్ సింగ్ ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించాడు రాజా తోడర్ మాల్ 1585లో ఆలయాన్ని పునర్నిర్మించాడు, అయితే అతని కుమార్తె ఇస్లామిక్ పాలకులతో వివాహం చేసుకున్నందున సనాతన బ్రాహ్మణులు ఆలయాన్ని బహిష్కరించాలని నిర్ణయించుకున్నారు.పదిహేడవ శతాబ్దంలో, జహంగీర్ పాలనలో , వీర్ సింగ్ డియో మునుపటి ఆలయ నిర్మాణాన్ని పూర్తి చేశాడు.  1669లో, మొఘల్ చక్రవర్తి ఔరంగజేబు ఆలయాన్ని ధ్వంసం చేసి దాని స్థానంలో జ్ఞాన్వాపి మసీదును నిర్మించాడు.  పూర్వపు ఆలయ అవశేషాలు పునాది, స్తంభాలు మరియు మసీదు వెనుక భాగంలో చూడవచ్చు. 

*మరాఠా మరియు బ్రిటిష్ కాలం ప్రస్తుత ఆలయ నిర్మాణం యొక్క ఎత్తు*

1742లో, మరాఠా పాలకుడు మల్హర్ రావ్ హోల్కర్ మసీదును కూల్చివేసి, ఆ స్థలంలో విశ్వేశ్వర్ ఆలయాన్ని పునర్నిర్మించాలని ప్రణాళిక రూపొందించాడు. అయినప్పటికీ, భూభాగంపై నియంత్రణ ఇవ్వబడిన అవధ్ నవాబ్ జోక్యం కారణంగా అతని ప్రణాళిక కార్యరూపం దాల్చలేదు . 

  1750లో, జైపూర్ మహారాజా కాశీ విశ్వనాథ్ ఆలయాన్ని పునర్నిర్మించడానికి భూమిని కొనుగోలు చేయాలనే లక్ష్యంతో సైట్ చుట్టూ ఉన్న భూమిని సర్వే చేయడానికి నియమించాడు, అది విఫలమైంది. 1780లో, మల్హర్ రావు కోడలు, అహల్యాబాయి హోల్కర్ మసీదు పక్కనే ఉన్న ప్రస్తుత ఆలయాన్ని పునర్నిర్మించారు. 

1828లో, గ్వాలియర్ రాష్ట్రానికి చెందిన మరాఠా పాలకుడు దౌలత్ రావ్ సింధియా భార్య బైజా బాయి జ్ఞాన్ వాపి ఆవరణలో 40కి పైగా స్తంభాలతో తక్కువ పైకప్పుతో కూడిన కొలొనేడ్‌ను నిర్మించింది.  1833-1840 సమయంలో, జ్ఞాన్వాపి బావి సరిహద్దులో, ఘాట్‌లు ( నదీతీరంలో మెట్లు) మరియు సమీపంలోని ఇతర దేవాలయాలు నిర్మించబడ్డాయి. భారత ఉపఖండంలోని వివిధ పూర్వీకుల రాజ్యాల నుండి అనేక గొప్ప కుటుంబాలు మరియు వారి పూర్వ స్థాపనలు ఆలయ కార్యకలాపాలకు ఉదారంగా విరాళాలు అందిస్తాయి.

1835లో, సిక్కు సామ్రాజ్యానికి చెందిన మహారాజా రంజిత్ సింగ్ , అతని భార్య మహారాణి దాతర్ కౌర్ కోరిక మేరకు , ఆలయ గోపురానికి పూత పూయడానికి 1 టన్ను బంగారాన్ని విరాళంగా ఇచ్చాడు. 1841లో, నాగ్‌పూర్‌కు చెందిన రఘుజీ భోంస్లే III ఆలయానికి వెండిని విరాళంగా ఇచ్చాడు. 

  *ఈ ఆలయాన్ని వంశపారంపర్య*   

పండితులు లేదా మహంతులు నిర్వహించేవారు . మహంత్ దేవి దత్ మరణం తరువాత, అతని వారసుల మధ్య వివాదం తలెత్తింది. 1900లో, అతని బావమరిది పండిట్ విషేశ్వర్ దయాళ్ తివారీ ఒక దావా వేశారు, దాని ఫలితంగా ఆయన ప్రధాన పూజారిగా ప్రకటించబడ్డారు. 

  స్వాతంత్ర్యం తర్వాత

1992 డిసెంబర్‌లో బాబ్రీ మసీదు కూల్చివేత తర్వాత మసీదు కూల్చివేత తర్వాత జరిగిన ఘోరమైన అల్లర్ల కారణంగా వివాదాస్పద జ్ఞాన్‌వాపి మసీదుకు పశ్చిమం వైపున ఉన్న మా శృంగార్ గౌరీ ఆలయ పూజను పరిమితం చేశారు . ఆగష్టు 2021లో, ఐదుగురు హిందూ మహిళలు వారణాసిలోని మా శృంగార్ గౌరీ ఆలయంలో ప్రార్థన చేయడానికి అనుమతించాలని స్థానిక కోర్టులో పిటిషన్ వేశారు. 

13 డిసెంబర్ 2021న కాశీ విశ్వనాథ్ ధామ్ ప్రారంభోత్సవంలో ప్రసంగిస్తున్న ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీ.

ఆలయం మరియు గంగా నది మధ్య ప్రయాణాన్ని సులభతరం చేయడానికి మరియు రద్దీని నివారించడానికి మరింత స్థలాన్ని సృష్టించడానికి నరేంద్ర మోడీ 2019 లో కాశీ విశ్వనాథ్ కారిడార్ ప్రాజెక్ట్‌ను ప్రారంభించారు 13 డిసెంబర్ 2021న, మోడీ కారిడార్‌ను పవిత్ర కార్యక్రమంతో ప్రారంభించారు. కారిడార్ ప్రాంతంలోని దాదాపు 1,400 మంది నివాసితులు మరియు వ్యాపారాలను వేరే చోటికి తరలించి పరిహారం చెల్లించినట్లు ప్రభుత్వం ఒక పత్రికా ప్రకటనలో పేర్కొంది. గంగేశ్వర్ మహాదేవ్ ఆలయం, మనోకామేశ్వర్ మహాదేవ్ ఆలయం, జౌవినాయక్ ఆలయం మరియు శ్రీ కుంభ మహాదేవ్ ఆలయంతో సహా 40కి పైగా శిధిలమైన, శతాబ్దాల నాటి పురాతన దేవాలయాలను కనుగొని పునర్నిర్మించారని కూడా పేర్కొంది.

ఫిబ్రవరి 2022లో, దక్షిణ భారతదేశానికి చెందిన ఒక అనామక దాత ఆలయానికి 60 కిలోల బంగారాన్ని విరాళంగా ఇవ్వడంతో ఆలయ గర్భగుడి బంగారు పూత పూయబడింది. బయోమెటీరియల్స్ స్టార్టప్ ఫూల్.కో ద్వారా దేవాలయం నుండి పువ్వులను ధూపంలోకి రీసైకిల్ చేస్తారు .

  ఆలయ నిర్మాణం

గుడి మరియు జ్ఞాన్వాపి మసీదు మధ్య ఉన్న అసలు పవిత్ర బావి-జ్ఞాన్వాపి

ఆలయ సముదాయంలో చిన్న చిన్న పుణ్యక్షేత్రాలు ఉన్నాయి, ఇవి నదికి సమీపంలో విశ్వనాథ గల్లి అని పిలువబడే చిన్న సందులో ఉన్నాయి. మందిరంలోని ప్రధాన దేవత లింగం 60 సెంటీమీటర్లు అంగుళాలు) పొడవు మరియు 90 సెంటీమీటర్లు (35 అంగుళాలు) చుట్టుకొలతతో వెండి బలిపీఠంలో ఉంచబడింది. ప్రధాన ఆలయం ఒక చతుర్భుజం మరియు దాని చుట్టూ ఇతర దేవతల మందిరాలుఉన్నాయి. కాంప్లెక్స్‌లో కాలభైరవ , కార్తికేయ , అవిముక్తేశ్వర, విష్ణు , గణేశ , శని , శివుడు మరియు పార్వతికి చిన్న ఆలయాలు ఉన్నాయి .

ఆలయంలో జ్ఞాన వాపి అని పిలువబడే ఒక చిన్న బావి ఉంది, దీనిని జ్ఞాన వాపి (జ్ఞాన బావి) అని కూడా పిలుస్తారు .జ్ఞాన వాపి బావి ప్రధాన ఆలయానికి ఉత్తరాన ఉంది మరియు మొఘలుల దండయాత్ర సమయంలో, ఆక్రమణ సమయంలో దానిని రక్షించడానికి జ్యోతిర్లింగాన్ని బావిలో దాచారు. ఆక్రమణదారుల నుండి జ్యోతిర్లింగాన్ని రక్షించడానికి ఆలయ ప్రధాన పూజారి లింగంతో బావిలో దూకారని చరిత్ర చెబుతుంది.

లోపలి గర్భ గృహ లేదా గర్భాలయానికి దారితీసే సభా గృహం లేదా కాంగ్రిగేషన్ హాల్ ఉంది. పూజ్యమైన జ్యోతిర్లింగం ముదురు గోధుమ రంగు రాయి, ఇది గర్భగుడిలో ప్రతిష్టించబడి, వెండి వేదికపై ఉంచబడింది. మందిరం యొక్క నిర్మాణం మూడు భాగాలతో కూడి ఉంటుంది. మొదటిది ఆలయంపై ఒక శిఖరాన్ని రాజీ చేస్తుంది. రెండవది బంగారు గోపురం మరియు మూడవది జెండా మరియు త్రిశూలాన్ని కలిగి ఉన్న గర్భగుడిపై ఉన్న బంగారు శిఖరం .

కాశీ విశ్వనాథ ఆలయానికి ప్రతిరోజూ దాదాపు 3,000 మంది సందర్శకులు వస్తుంటారు. కొన్ని సందర్భాల్లో, సంఖ్యలు 1,000,000 మరియు అంతకంటే ఎక్కువ చేరుకుంటాయి. ఆలయానికి సంబంధించి 15.5 మీటర్ల ఎత్తైన బంగారు శిఖరం మరియు బంగారు ఉల్లిపాయ గోపురం ఉన్నాయి .1835లో మహారాజా రంజిత్ సింగ్ విరాళంగా ఇచ్చిన స్వచ్ఛమైన బంగారంతో తయారు చేసిన మూడు గోపురాలు ఉన్నాయ.గంగా ద్వార, గంగా ఘాట్‌లతో కాశీ విశ్వనాథ ఆలయాన్ని కలిపే కారిడార్ గేట్‌వే.

శ్రీ కాశీ విశ్వనాథ్ ధామ్ కారిడార్ కాశీ విశ్వనాథ్ ఆలయం మరియు మణికర్ణికా ఘాట్ మధ్య గంగా నది వెంబడి నిర్మించబడింది, ఇది యాత్రికుల కోసం వివిధ సౌకర్యాలను అందిస్తుంది.

    ప్రాముఖ్యత

పవిత్ర గంగానది ఒడ్డున ఉన్న వారణాసి హిందూ నగరాలలో అత్యంత పవిత్రమైనదిగా పరిగణించబడుతుంది. కాశీ విశ్వనాథ దేవాలయం హిందూ మతంలో అత్యంత ముఖ్యమైన ప్రార్థనా స్థలాలలో ఒకటిగా విస్తృతంగా గుర్తింపు పొందింది. కాశీ విశ్వనాథ ఆలయం లోపల శివ, విశ్వేశ్వర లేదా విశ్వనాథ జ్యోతిర్లింగం ఉంది . భారతదేశ ఆధ్యాత్మిక చరిత్రలో విశ్వేశ్వర జ్యోతిర్లింగానికి చాలా ప్రత్యేకమైన మరియు విశిష్టమైన ప్రాముఖ్యత ఉంది.

ఆదిశంకరాచార్య , రామకృష్ణ పరమహంస , స్వామి వివేకానంద , బామాఖ్యప , గోస్వామి తులసీదాస్ , స్వామి దయానంద సరస్వతి , సత్యసాయి బాబా , యోగిజీ మహరాజ్, ప్రముఖ్ స్వామి మహారాజ్, మహంత్ స్వామి మహారాజ్ మరియు గురునానక్‌లతో సహా అనేక మంది ప్రముఖ సాధువులు ఈ క్షేత్రాన్ని సందర్శించారు.ఆలయాన్ని సందర్శించడం మరియు గంగా నదిలో స్నానం చేయడం మోక్ష మార్గంలో ఒకరిని నడిపిస్తుందని నమ్ముతున్న అనేక పద్ధతుల్లో ఒకటి . అందువల్ల, ప్రపంచం నలుమూలల నుండి హిందువులు తమ జీవితకాలంలో కనీసం ఒక్కసారైనా ఈ ప్రదేశాన్ని సందర్శించడానికి ప్రయత్నిస్తారు. ఆలయానికి తీర్థయాత్ర చేసిన తర్వాత కనీసం ఒక కోరికనైనా వదులుకోవాలనే సంప్రదాయం కూడా ఉంది, మరియు తీర్థయాత్రలో దక్షిణ భారతదేశంలోని తమిళనాడులోని రామేశ్వరంలోని ఆలయాన్ని సందర్శించడం కూడా ఉంటుంది.

ఇక్కడ ప్రజలు గంగానది నీటినీ. గుడిలో ప్రార్థన చేసి ఆ గుడి దగ్గర నుండి ఇసుకను తీసుకు వెళ్తారు.. కాశీ విశ్వనాథ దేవాలయం యొక్క అపారమైన ప్రజాదరణ మరియు పవిత్రత కారణంగా, భారతదేశం అంతటా వందలాది దేవాలయాలు ఒకే నిర్మాణ శైలిలో నిర్మించబడ్డాయి. 

నిజమైన భక్తుడు శివుని ఆరాధన ద్వారా మరణం మరియు సంసారం నుండి విముక్తి పొందుతాడు అని అనేక ఇతిహాసాలు నమోదు చేస్తాయి, మరణం తర్వాత శివ భక్తులు నేరుగా కైలాస పర్వతం మీద ఉన్న అతని నివాసానికి అతని దూతలు మరియు యమకు కాదు .శివుని యొక్క శ్రేష్ఠత మరియు అతని స్వభావముపై అతని విజయం-శివుడు స్వయంగా మరణంతో గుర్తించబడ్డాడు-కూడా చెప్పబడింది. విశ్వనాథ ఆలయంలో సహజంగా మరణించిన వ్యక్తుల చెవుల్లో శివుడే మోక్ష మంత్రాన్ని ఊదాడని ఒక ప్రసిద్ధ నమ్మకం. తమిళ శైవుడు నాయనార్ సంబందర్ పాడిన వైప్పు స్థలాలలో ఇది ఒకటి. 

   *పితృ తర్పణం లేదా పిండ ధనం* 

డా.రాజేంద్ర ప్రసాద్ ఘాట్ వద్ద, ఒకరు నదికి అవతలి ఒడ్డుకు వెళితే, అనేక మంది పూజారులు పిండ్ ధాన్ సేవలను అందిస్తారు.

  సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు

ఫాల్గుణ శుక్ల ఏకాదశిని రంగభారీ ఏకాదశిగా, అంటే రంగులుగా జరుపుకుంటారు. సాంప్రదాయం ప్రకారం, హోలీకి ముందు, బాబా విశ్వనాథ్ తల్లి భగవతి రూపంలో ఆవును కలిగి ఉన్న తర్వాత తిరిగి కాశీకి వస్తాడు. ఆలయ సముదాయం డజన్ల కొద్దీ డమరుకాల  ప్రతిధ్వనితో ప్రతిధ్వనిస్తుంది. 

ఈ సంప్రదాయం 200 సంవత్సరాలకు పైగా కొనసాగుతోంది. బసంత్ పంచమి బాబా తిలకం, శివరాత్రి కళ్యాణం మరియు రంగభారీ ఏకాదశి నాడు పార్వతి శివునితో బయలుదేరినట్లు సూచిస్తుంది. ఈ సంప్రదాయాలు ఒక శతాబ్దానికి పైగా ఆలయం యొక్క పూర్వపు మహంత్ కుటుంబంచే నిర్వహించబడుతున్నాయి. 

ఈ బాబా వివాహ వేడుకలు రెడ్‌జోన్‌లోని శ్రీ కాశీ విశ్వనాథ దేవాలయం యొక్క పూర్వ మహంత్ కులపతి తివారీ నివాసంలో నిర్వహించబడతాయి. సప్తఋషి ఆరతి యొక్క ఏడు ఆచారాలను బాబా విశ్వనాథ్ నిర్వహించారు. పురాణాల ప్రకారం కాశీ అంటే పూజారికి సప్తఋషి ప్రీతిపాత్రమైనది కాబట్టి సంప్రదాయం ప్రకారం సప్తఋషులు ఆరతితో కళ్యాణం చేస్తారు. ప్రధాన్ అర్చక్ పండిట్ శశిభూషణ్ త్రిపాఠి (గుడ్డు మహారాజ్) నేతృత్వంలోని ఏడుగురు అర్చకులు వైదిక ఆచార వ్యవహారాలలో వివాహాన్ని పూర్తి చేశారు. తెల్లవారుజామున 3:30 గంటలకు మంగళ హారతి , మధ్యాహ్నం 12:00 గంటలకు భోగ్ ఆరతి , రాత్రి 7:30 గంటలకు సప్తఋషి ఆరతి మరియు రాత్రి 11:00 గంటలకు శృంగార ఆరతి నిర్వహిస్తారు .

చంద్రవంశీ గోప్ సేవా సమితి మరియు శ్రీ కృష్ణ యాదవ్ మహాసభతో అనుబంధం ఉన్న కాశీలోని యాదవ్ కమ్యూనిటీ 90 సంవత్సరాల నుండి సంప్రదాయబద్ధంగా 1932లో ప్రారంభమైన శివలింగంపై జలాభిషేకం చేస్తున్నారు. 

   అన్నపూర్ణాదేవి

ఆహార దేవతకి అంకితం చేయబడిన దైవిక అన్నపూర్ణ దేవాలయాన్ని మరియు గణేశుడికి అంకితం చేయబడిన దుండిరాజ్ వినాయక ఆలయాన్ని కూడా సందర్శించాలి. గంగానది పవిత్ర జలాల్లో పవిత్ర స్నానం చేయడం వల్ల ఆత్మలో శ్రేయస్సు లభిస్తుంది. ధూపం యొక్క సువాసన, కీర్తనలు మరియు స్తోత్రాలు మరియు పవిత్ర జ్యోతిర్లింగ దర్శనం దైవంతో లోతైన సంబంధాన్ని ఏర్పరచుకోవడానికి ఇక్కడకు వచ్చే భక్తుల మనస్సులను మరియు ఇంద్రియాలను బంధిస్తాయి.కాబట్టి కాశీ ప్రముఖమైంది. కాశీ కి వెళ్లి వచ్చిన వారి కాళ్ళు కడిగి, నీళ్ళు చల్లుకున్నా పుణ్యం వస్తుందని పెద్దలు ఆ కాలంలో అనేవారు.కాశీ కి వెళ్తే ఇక రారని అప్పట్లో ప్రతీతి,కాని ఇప్పుడు ఇలా అనుకుంటే చాలు అలా వెళ్ళి రావచ్చు.కాబట్టి తప్పకుండా వెళ్లి చూడండి.

   మరో విశేషం

ఇక్కడ ఇంకొక అమ్మవారి ఆలయం ఉంది. ఆలయం కేవలం తెల్లవారుజామున మాత్రమే తెరుస్తారు.ఒంటిగంటకు అక్కడ ఉంటె మూడు గంటలకు ఆలయాన్ని తెరిచి పూజలు చేసి వెంటనే మూసేస్తారు. కారణం ఆ అమ్మవారి ఉగ్రరుపాన్ని ఎవరూ చూసే ధైర్యం చేయరు. పుజరులు కూడా తల దించుకుని పూజలు చేస్తారు. అయితే ఈ మధ్య కావాలని ఒక జంట పూజారుల కళ్ళు గప్పి అక్కడి దేవతను చూసారట, కానీ వెంటనే రక్తం కక్కుకుని అక్కడిక్కడే మరణించారు. అంతటి శక్తివంతమైన అమ్మవారిని మనకు ఒక కిటికీ ద్వారా మాత్రమే చూపిస్తారు.

అలా చూసి వచ్చేయడమే,మళ్ళి కావాలన్నా మరుసటి రోజు తెల్లవారుజామున చూడాల్సిందే..అక్కడి దేవిని ఏది కోరుకున్నా జరుగుతుంది అని,ఉగ్ర కాళీ అవతారమని అక్కడి పురోహితులు చెప్తారు.

 చివరగా

ఈ ఆలయాన్ని ఎవరూ ఆక్రమించుండా, ఎలాంటి బాంబు బ్లాస్ట్ లు జరగకుండా గుడి చుట్టూ ఆర్మీ దళాలు ఎప్పుడూ కాపలా ఉంటాయి. ఈ ఆలయంలోకి చెప్పులతో వెళ్ళకూడదు, అసలు కాశీ లో రోడ్ల పై భక్తులు,స్థానికులు ఎవరూ చెప్పులు వేసుకోరు.ఆలయంలోకి సెల్ ఫోన్ అనుమతి లేదు. ఉన్నా కూడా ఆర్మీ వాళ్ళు తీసుకుని పక్కన పారేస్తారు. మనం మళ్ళి మన ఫోన్ వెతుక్కోవాల్స్లి ఉంటుంది. ఇక్కడదారులు కూడా వింతగా ఉంటాయి, ఓ వైపు నుండి వెళ్తే మరో వైపు అలాగే కనిపిస్తుంది, అరె ఇప్పుడే ఇక్కడి నుండి వచ్చాం కదా అనిపిస్తుంది.అలా అష్టదిగ్భంధనం తో పాటూ ఇంకొక విశేషం సాయంత్రం చేసే గంగా హారతి , ఇది చెప్పడానికన్నా, చూసి తరించాల్సిందే,లక్షల మంది దిని కోసమే ఎదురు చూస్తూ ఉంటారు.

వర్ణించలేనిది గంగా హారతి.  మేము కాశీకి వెళ్ళినప్పుడు,కాశీ నాధునితో పాటుగా గంగా హారతి కూడా దగ్గరగా వెళ్లి చూసాం, అది మా అదృష్టం.దాదాపు అన్ని చూసి వచ్చాము, నైమిశారణ్యం, అయోధ్య, ప్రయాగ,గయ, త్రివేణి సంగమం అన్ని కళ్ళారా వీక్షించాం. ఈ జన్మలో చూడలేనివి అన్ని చూసాం.ఈ జన్మకు ఈ అదృష్టం చాలు కదా.. మీరు కూడా ఆ అదృష్టాన్ని పొందాలని,ఆ కాశీ విశ్వనాథుని దయ అందరిపై ఉండాలని మనస్పూర్తిగా కోరుకుంటూ.