రూపాయి క్షీణతను నియంత్రించగలమా?

గత కొన్ని నెలలుగా రూపాయి విలువ హెచ్చుతగ్గులకు లోనవుతోంది. ఫిబ్రవరి 10, 2025న డాలర్‌తో పోలిస్తే రూపాయి 87.43 కనిష్ట స్థాయికి చేరుకుంది. ఇలా ఎందుకు జరుగుతోంది? రూపాయి విలువ రెండు రకాలుగా పడిపోతుంది. ఒకటి రూపాయి విలువ తగ్గించడం. ఇది ఇతర కరెన్సీలకు వ్యతిరేకంగా రూపాయి యొక్క అధికారిక మారకపు రేటులో ఉద్దేశపూర్వకంగా తగ్గుదల . దీనిని మూల్య హీనీకరణగా భావిస్తాము. ఇది 1949, 1966, 1991 సంవత్సరాలలో మూడు   సందర్భాలలో జరిగింది. మరొకటి అంతర్జాతీయ వ్యాపారంలో హెచ్చు తగ్గుల కారణంగా డాలర్‌తో రూపాయి విలువ క్షీణించడం. ఆర్థిక ఒడిదుడుకుల కారణంగా డాలర్‌తో పోలిస్తే రూపాయి విలువ తగ్గుదల. ఇది రూపాయి క్షీణతను ఇది సూచిస్తుంది.

భారత రూపాయి విలువ ఇప్పుడు ఎందుకు పడిపోతోంది? రష్యా-ఉక్రెయిన్ యుద్ధం, ఇజ్రాయెల్-పాలస్తీనా యుద్ధం, పెరుగుతున్న ముడి చమురు ధరలు, ఈక్విటీల అమ్మకం, డాలర్ ప్రవాహం, ద్రవ్య విధానాన్ని కఠినతరం చేయడానికి ఆర్‌బిఐ చర్యలు మరియు ప్రపంచ ఆర్థిక పరిస్థితులను కఠినతరం చేయడం వంటి ప్రపంచ కారకాలు దీనికి ప్రధాన కారణాలు. చరిత్రలో కొన్నేళ్లుగా డాలర్‌తో రూపాయి మారకం విలువ హెచ్చుతగ్గులకు లోనవుతూనే ఉంది. 1947లో రూపాయి-డాలర్ రేటు రూ. 3.30,  1966లో రూ. 7.50, 1995 నాటికి రూ .32.4. 2022లో డాలర్‌కు రూ 82.14 గా ఉంది. పాకిస్తాన్, చైనాలతో యుద్ధాలు, విదేశీ రుణాలు అవసరమయ్యే పంచవర్ష ప్రణాళికలు, రాజకీయ అస్థిరత, చమురు ధరలు వంటి అనేక కారణాల వల్ల రూపాయి విలువ పడిపోయింది. అమెరికా-చైనా మధ్య కొనసాగుతున్న వాణిజ్య యుద్ధం, ఇరాన్ పైనా ఆంక్షలు, చమురు ధరల్లో మరింత అస్థిరత రూపాయి విలువను పరీక్షిస్తూనే ఉన్నాయి.

రూపాయి క్షీణత ప్రభావాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకుంటే, భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్‌కు ఇదిరెండు వైపులా కత్తిలాంటిది . అనుకూలత వైపు, బలహీనమైన రూపాయి సిద్ధాంతపరంగా భారతదేశ ఎగుమతులను పెంచడం, భారతదేశానికి ప్రయాణాన్ని చౌకగా చేయడం వంటి కొన్ని సానుకూల అంశాలను కలిగి ఉంది; స్థానిక పరిశ్రమ ప్రయోజనం పొందవచ్చు. విదేశాలలో పని చేసే వ్యక్తులు తమ స్వదేశానికి తిరిగి డబ్బు పంపడం ద్వారా మరింత సంపాదించవచ్చు. ఇది మరింత ఎగుమతి చేయడం ద్వారా కరెంట్ ఖాతా లోటును తగ్గించడంలో సహాయపడుతుంది.

ప్రతికూలతలో, ద్రవ్యోల్బణం ప్రమాదం కూడా ఉంది. ఎక్కువ కాలం వడ్డీ రేట్లను రికార్డు స్థాయిలో ఉంచడం సెంట్రల్ బ్యాంక్‌కు కష్టతరం చేస్తుంది, ఎందుకంటే భారతదేశం తన దేశీయ చమురు అవసరాలలో మూడింట రెండు వంతుల కంటే ఎక్కువ దిగుమతుల ద్వారా తీర్చుకుంటుంది. బలహీన కరెన్సీ దిగుమతి చేసుకున్న తినదగిన నూనె(ఎడిబుల్ ఆయిల్) ధరలను మరింత పెంచుతుంది. ఇది అధిక ఆహార ద్రవ్యోల్బణానికి దారితీస్తుంది. రూపాయి కొనుగోలు శక్తి పడిపోవడం, అధిక చెల్లింపుల కారణంగా దేశం యొక్క కరెంట్ ఖాతా లోటు పెరుగుతుంది. విదేశీ ప్రయాణం, విదేశీ విద్య ఖరీదైపోతుంది. విదేశీ రుణం తదితరాలపై వడ్డీ భారం పెరుగుతుంది.

భారత ఆర్థిక వ్యవస్థపై ప్రభావం

 2024లో డాలర్‌తో పోలిస్తే రూపాయి విలువ దాదాపు 3 శాతం పతనం తర్వాత దేశీయ యూనిట్‌లో తీవ్ర తగ్గుదల వచ్చింది, ఇది ఆసియా కరెన్సీలలో కనిష్ట స్థాయి పతనం గా నిలిచింది. జనవరి 1, 2024న, గ్రీన్‌బ్యాక్‌ (పేపర్ డాలర్లకు యాస పదం) తో పోలిస్తే రూపాయి 83.21 వద్ద ఉంది. నోమురా సంస్థ 2025 మధ్యలో డాలర్‌తో పోలిస్తే రూ. 87కి పడిపోతుందని అంచనా వేసింది. విశ్లేషణాత్మక అంచనాల ప్రకారం, 2025 చివరి నాటికి డాలర్‌తో పోలిస్తే రూపాయి ₹89.1037కి, 2029 చివరి నాటికి ₹101.5491గా ఉంటుందని అంచనా. వాణిజ్య లోటు, విదేశీ పోర్ట్‌ఫోలియో పెట్టుబడులు వెనక్కి తగ్గడం, యుఎస్ డాలర్ ఇండెక్స్ బలపడటం వంటి కారణాల వల్ల సమీప కాలంలో రూపాయి-డాలర్ మారకపు విలువ అస్థిరంగా ఉంటుందని కూడా అంచనా.

యుఎస్ ఫెడ్ రేటు పెంపు మరియు భౌగోళిక రాజకీయ అనిశ్చితి మధ్య డాలర్‌కు పెరిగిన డిమాండ్ కారణంగా రూపాయి బలహీనపడవచ్చని యుఎస్ సెంట్రల్ బ్యాంక్ అంచనా వేసింది. సాధారణంగా, నికర ఎగుమతిదారులు తమ డాలర్లకు ఎక్కువ రూపాయలను అందుకుంటారు. కాబట్టి నికర దిగుమతి దారులు దిగుమతుల కోసం డాలర్లను కొనుగోలు చేయడానికి ఎక్కువ చెల్లించాలి. పెద్ద మొత్తంలో విదేశీ అప్పులు ఉన్నవారు కూడా వడ్డీ ఖర్చులను రూపాయిలో చూస్తారు. తరుగుదల ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఇలా కొన్ని పరిణామాలకు దారి తీస్తుంది.

భారతదేశం 2024 ఆర్థిక సంవత్సరంలో సుమారు 723 బిలియన్ భారతీయ రూపాయల విలువైన మందులు, ఔషధాలను యునైటెడ్ స్టేట్స్‌కు ఎగుమతి చేసింది, ఈ రంగంలో ఎగుమతులలో అత్యధిక విలువను సాధించింది. నికర ఎగుమతిదారుగా ఉన్న టెక్స్‌టైల్ పరిశ్రమ బలహీనమైన రూపాయి నుండి ప్రయోజనం పొందుతుంది, అయితే రాబోయే ఆర్డర్‌లలో వినియోగదారులు సవరించిన రేట్లను డిమాండ్ చేయడం వల్ల లాభాలు స్వల్పకాలికంగా ఉండవచ్చని పరిశ్రమ వర్గాలు చెబుతున్నాయి. రత్నాలు, ఆభరణాల రంగం విషయానికొస్తే, రూపాయి విలువ క్షీణించడం దాని యూనిట్లకు ఖర్చు ప్రయోజనాన్ని ఇస్తోంది.

సమాచారం మరియు సాంకేతికత (IT) సేవలు పరిశ్రమ యునైటెడ్ స్టేట్స్‌ రాబడులకు 50% కంటే ఎక్కువ దోహదపడుతుంది. ఇది కాకుండా క్షీణిస్తున్న రూపాయి యొక్క అతిపెద్ద లబ్ధిదారులలో ఒకటిగా ఉంటుంది. గార్మెంట్ రంగం లాభాల్లో ప్రతి 1% పతనానికి, లాభాలు 0.25-0.5% పెరుగుతాయి. భారతదేశ తేయాకు(టీ)ఎగుమతులు 5-10% పెరుగుతాయని అంచనా. పెట్రోలియం ఉత్పత్తులు, సేంద్రియ రసాయనాలు, ఆటోమొబైల్స్ యంత్రాలు భారతదేశం యొక్క ప్రధాన ఎగుమతి వస్తువులు అయితే, ప్రపంచంలో భారతీయ తేయాకు పోటీతత్వాన్ని పెంచడం మరింత ఎగుమతులను ప్రోత్సహిస్తుంది. అధిక దిగుమతులు, సరఫరా కొరత కారణంగా పెరుగుతున్న వస్తువుల ధరలతో, ఎగుమతిదారులకు ఉత్పత్తి వ్యయం పెరుగుతుంది, ఇది వారి లాభాలను ప్రభావితం చేస్తుంది.

డొనాల్డ్ ట్రంప్ హయాంలో బలహీనమైన ఆదాయాలు, డాలర్‌ను బలోపేతం చేయడం, టారిఫ్ విధానాల గురించి ఆందోళనల కారణంగా విదేశీ పెట్టుబడిదారులు జనవరి 10 వరకు భారతీయ ఈక్విటీల నుండి రూ.22,194 కోట్లను ఉపసంహరించుకున్నారు. యునైటెడ్ స్టేట్స్ డాలర్ (USD)కి వ్యతిరేకంగా భారత రూపాయి క్షీణత కారణంగా, భారతదేశం ముడి చమురు దిగుమతి బిల్లు ఎనిమిది నుంచి తొమ్మిది శాతం (స్థిరమైన ముడి ధరలతో) పెరుగుతుందని పెట్టుబడి సమాచారం క్రెడిట్ రేటింగ్ ఏజెన్సీ(ICRA) నివేదిక తెలిపింది. ఫారెక్స్ మార్కెట్‌లో ఆర్‌బిఐ భారీ జోక్యాన్ని (స్పాట్ మరియు ఫార్వార్డ్ మార్కెట్‌లలో డాలర్ అమ్మకాలు) ప్రతిబింబిస్తూ, ఫిబ్రవరి 1, 2025 నాటికి దేశ విదేశీ మారక నిల్వలు 51.52 బిలియన్ డాలర్లు తగ్గి 630.607 బిలియన్ డాలర్లకు పడిపోయాయి. తగ్గిన మూలధన ప్రవాహం, విస్తృతమైన వాణిజ్య లోటు, భారతదేశంలో ఆర్థిక వృద్ధి మందగించడం వల్ల రూపాయి క్షీణత మరింత తీవ్రమవుతుంది. 

డాలర్‌తో ఇతర కరెన్సీలు

 అమెరికా డాలర్‌తో పోలిస్తే అనేక కరెన్సీలు హెచ్చుతగ్గులకు లోనవుతున్నాయి. తత్ఫలితంగా, భారతదేశంతో సహా వివిధ అభివృద్ధి చెందుతున్న ఆర్థిక వ్యవస్థల నుండి విదేశీ మూలధన ప్రవాహం వారి దేశీయ కరెన్సీలపై ఒత్తిడి తెచ్చింది. యూరో, బ్రిటిష్ పౌండ్, జపనీస్ యెన్ వంటి ఇతర ప్రధాన ప్రపంచ కరెన్సీల కంటే యుఎస్ డాలర్‌తో రూపాయి క్షీణత తక్కువగా ఉంది. ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ భారత రూపాయి బలపడుతున్న యుఎస్ డాలర్‌తో మాత్రమే క్షీణించిందని, అయితే ఇతర బలమైన స్థూల అంశాలతో పోలిస్తే స్థిరంగా ఉందని అన్నారు.

కొన్ని అభివృద్ధి చెందిన ఆర్థిక వ్యవస్థల కరెన్సీలు చాలా దారుణంగా ఉన్నాయి. యూరో 2024 సెప్టెంబరులో 1.12 పైన ఉన్న గరిష్ట స్థాయి నుంచి తీవ్రంగా పడిపోయింది, ఇది మూడు నెలల్లో 9% క్షీణతను సూచిస్తుంది. జనవరి 2025 నాటికి జపనీస్ యెన్ 16%కి, బ్రిటిష్ పౌండ్ స్టెర్లింగ్ 0.8% పడిపోయింది. ఫలితంగా ఈ కరెన్సీలతో పోలిస్తే రూపాయి విలువ పెరిగింది. దక్షిణ కొరియా వాన్, ఫిలిప్పైన్ పెసో, థాయ్ మరియు తైవాన్ డాలర్ దేశీయ రాజకీయ మరియు ఆర్థిక అంశాల కారణంగా అమెరికా డాలర్‌తో పోలిస్తే రూపాయి కంటే ఎక్కువగా పడిపోయాయి.

* రూపాయి క్షీణతను నిరోధించడానికి రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా చర్యలు

రూపాయి క్షీణత సమయంలో రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (RBI) చర్య తీసుకోవాలి. భారత కరెన్సీ విలువ తగ్గడాన్ని ఆర్‌బీఐ ఎలా నియంత్రించగలదో చూసినపుడు స్పెక్యులేషన్ తగ్గించడం అనేది ఫారిన్ ఎక్స్చేంజ్ ట్రేడింగ్ యొక్క ప్రాథమిక నియమం. బ్యాంకులు రుణాలు తీసుకోవడాన్ని పరిమితం చేయాలి, ఎందుకంటే బ్యాంకులు నిధుల కోసం మార్కెట్ రుణాలను చూడవలసి వస్తుంది, దిగుబడి తగ్గుతుంది, విదేశీ సంస్థలతో సహా ఎక్కువ మంది కొనుగోలుదారులను ఆకర్షిస్తుంది. ఫారెక్స్ మార్కెట్‌లో రిజర్వ్ బ్యాంక్ జోక్యం చేసుకోవాలి, నాన్ రెసిడెంట్ ఇండియన్ బాండ్లను విక్రయించాలి. మరియు సావరిన్ బాండ్ (రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా జారీ చేసే ప్రభుత్వ సెక్యూరిటీలు )జారీని నిర్వహించాలి.

భారతదేశం తన మొత్తం కరెంట్ ఖాతా లోటును తగ్గించడం పై దృష్టి పెట్టాలి రష్యా వంటి స్నేహపూర్వక దేశాలతో రూపాయి చెల్లింపు వ్యవస్థను లాంఛన ప్రాయంగా పరిగణించాలి. ఇది యుఎస్ డాలర్‌పై రూపాయి ఆధారపడటాన్ని తగ్గించడానికి మార్గం సుగమం చేస్తుంది. పారిశ్రామిక వృద్ధికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి, తద్వారా వస్తువుల అమ్మకానికి రూపాయి మార్పిడి అవసరం అవుతుంది, ఇది చివరికి అంతర్జాతీయ మార్కెట్లలో సంస్థాగతీకరణకు దారి తీస్తుంది. రూపాయల్లో నల్లధనం లావాదేవీలను అరికట్టడం ద్వారా భారత ఆర్థిక వ్యవస్థను లాంఛన ప్రాయంగా మార్చడం కూడా చాలా అవసరం. అందువల్ల, రూపాయి యొక్క బహుపాక్షిక స్వభావాన్ని పునరుద్ధరించడానికి మనం అంతర్జాతీయ మార్కెట్లలో రూపాయి వినియోగాన్ని పెంచాలి. కాబట్టి కరెన్సీ తరుగుదలకు ఏకైక నివారణ ఆర్థికాభివృద్ధి.

ప్రపంచం డాలర్‌కు ప్రత్యామ్నాయాన్ని కనుగొనగలదా?

 అంతర్జాతీయ వాణిజ్యంలో డాలర్ అనేది నెట్‌వర్క్ ప్రభావాల వల్ల మాత్రమే కాకుండా, ఇతర దేశాలకు, ముఖ్యంగా చైనాకు మార్పిడి చేయడం కష్టం కాబట్టి, యునైటెడ్ స్టేట్స్ అత్యంత సౌకర్యవంతమైన ఆర్థిక మార్కెట్లు. అమెరికా స్పష్టమైన, అత్యంత పారదర్శకమైన కార్పొరేట్ పాలన దేశీయ నివాసితులు విదేశీయుల మధ్య అతి తక్కువ వివక్షను కలిగి ఉంది. ప్రపంచ వాణిజ్య వ్యవస్థ చాలా అసమతుల్యతతో ఉంది, చైనా, జర్మనీ, జపాన్ రష్యాతో సహా అనేక పెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థలు అసమాన ఆదాయ పంపిణీలతో పోరాడుతున్నాయి, ఇవి దేశీయ వినియోగాన్ని తగ్గించాయి.

వారి పొదుపు రేట్లను బలవంతంగా తగ్గించాయి. బలహీనమైన వినియోగం బలహీన పెట్టుబడికి దారితీస్తుంది. ఈ ఆర్థిక వ్యవస్థలకు తమ ఆర్థిక వ్యవస్థలను నడిపించే అదనపు ఉత్పత్తిని భర్తీ చేయడానికి నిరంతర వాణిజ్య మిగులు అవసరం. కానీ మిగులు ఆర్థిక వ్యవస్థలు తమ మిగులుకు బదులుగా విదేశీ ఆస్తులను పొందవలసి ఉంటుంది. ఇక్కడే యునైటెడ్ స్టేట్స్, బ్రిటన్ (UK) ఆస్ట్రేలియా, కెనడా, న్యూజిలాండ్, వంటి సారూప్య మార్కెట్‌లతో ఉన్న ఇతర ఆంగ్లోఫోన్ ఆర్థిక వ్యవస్థలు తమ అత్యంత ముఖ్యమైన పాత్రను పోషిస్తాయి. వారు స్థానిక ఆస్తులను పొందేందుకు విదేశీయులకు అపరిమిత ప్రాముఖ్యతను అనుమతిస్తారు.

మరో మాటలో చెప్పాలంటే, విదేశీ ఆస్తులను సంపాదించడానికి విదేశీ మిగులును కలిగి ఉన్న దేశాల అవసరాలను తీర్చడానికి శాశ్వత వాణిజ్య లోటులను అమలు చేయడానికి సిద్ధంగా ఉన్న ఏకైక ప్రధాన ఆర్థిక వ్యవస్థలు ఇవి. ఈ భారాన్ని ఏ ఇతర ప్రధాన ఆర్థిక వ్యవస్థ అంగీకరించదు. అంతర్జాతీయ సమాజంలో దశాబ్దాలుగా ఫిర్యాదులు ఉన్నప్పటికీ, డాలర్ ఆధిపత్య కరెన్సీగా ఎందుకు కొనసాగుతోందో ఇది వివరిస్తుంది. మరీ ముఖ్యంగా, జపాన్ మరియు యూరోపియన్ యూనియన్ (EU), అత్యంత అభివృద్ధి చెందిన, ఆంగ్లోఫోన్ యేతర ఆర్థిక వ్యవస్థలతో పాటు, శాశ్వత మిగులును స్వయంగా నడుపుతున్నాయి, కాబట్టి అవి చైనా మరియు రష్యా వంటి దేశాల మిగులును గ్రహించలేవు. అంతర్జాతీయ ద్రవ్య నిధి (IMF) ప్రకారం, ప్రపంచంలోని కరెన్సీ నిల్వలలో 61% కంటే ఎక్కువ డాలర్లలో ఉన్నాయి, ఇది US డాలర్‌ను భర్తీ చేయడం చాలా కష్టం.