నీతి ఆయోగ్ (NITI AYOG) అనేది భారత ప్రభుత్వం యొక్క ప్రధాన విధానము మరియు ఆలోచించు జాడీ (థింక్ ట్యాంక్). 65 సంవత్సరాల వారసత్వాన్ని కలిగి ఉన్న ప్రణాళికా సంఘం స్థానంలో నీతి ఆయోగ్ భర్తీ చేయబడింది. నీతి ఆయోగ్ జనవరి 1, 2015న ఏర్పాటైంది. ఇది దేశ భారతదేశాన్ని మార్చే జాతీయ సంస్థ. దేశం ఆర్థిక వృద్ధికి ఊతమిస్తుందని భావిస్తున్న ప్రధాన విధాన రూపకల్పన సంస్థ. ఇది భారతదేశం ప్రపంచంలోనే ప్రధాన ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఎదగడానికి సహాయపడుతుంది. నీతి ఆయోగ్ రెండు కేంద్రాలను కలిగి ఉంది. మొదటిది టీమ్ ఇండియా హబ్. ఇది కేంద్ర ప్రభుత్వంతో భారతీయ రాష్ట్రాల భాగస్వామ్యానికి దారితీస్తుంది.
రెండవది నాలెడ్జ్ అండ్ ఇన్నోవేషన్ హబ్. ఇది సంస్థ కి నాయకత్వం వహించే థింక్ ట్యాంక్ సామర్థ్యాలను నిర్మిస్తుంది. నీతి ఆయోగ్ ప్రధాన లక్ష్యాలు ఏమిటంటే, ప్రజలు తమ భాగస్వామ్యం ద్వారా పరిపాలనలో అభివృద్ధి తో పాటు, కార్యక్రమాల అమలు కోసం సాంకేతికతను మెరుగుపరచడం, సామర్థ్యాన్ని పెంపొందించడం, సంభావ్యతను బలోపేతం చేయడానికి అవసరమైన వనరుల గుర్తింపుతో సహా కార్యక్రమాల అమలును సమర్థవంతంగా పరీక్షించడం మరియు అంచనా వేయడం, జాతీయ అభివృద్ధి ఎజెండా మరియు లక్ష్యాల అమలుకు అవసరమైన ఇతర కార్యకలాపాలను చేపట్టడం మొదలయినవి.
నీతి ఆయోగ్ లో భారత ప్రధాని చైర్పర్సన్. పాలక మండలిలో అన్ని రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రులు మరియు భారతదేశంలోని కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు ఉంటారు.. ఒకటి కంటే ఎక్కువ రాష్ట్రాలను ప్రభావితం చేసే నిర్దిష్ట సమస్యలు అవకాశాలను పరిష్కరించడానికి ప్రాంతీయ కౌన్సిల్లు సృష్టించబడతాయి. ఇవి నిర్ణీత కాలానికి ఏర్పాటు చేయబడతాయి. ఇందులో రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రులు మరియు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు ఉంటారు. వీటికి నీతి ఆయోగ్ చైర్పర్సన్ లేదా అతని నామినీ అధ్యక్షత వహిస్తారు..
ప్రత్యేక ఆహ్వానితులుగా ప్రముఖ నిపుణులు, సంబంధిత రంగం పరిజ్ఞానం ఉన్న నిపుణులు, ఉంటారు వీరిని ప్రధానమంత్రి నామినేట్ చేస్తారు. వైస్-ఛైర్పర్సన్ (ప్రస్తుతం శ్రీ సుమన్ బేరీ) మరియు చీఫ్ ఎగ్జిక్యూటివ్ ఆఫీసర్ (ప్రస్తుతం శ్రీ బి.వి.ఆర్. సుబ్రహ్మణ్యం), ఎక్స్ అఫీషియో సభ్యులు, పార్ట్ టైమ్ సభ్యులు నిర్ణయం తీసుకోవడంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తారు. నీతి ఆయోగ్ సమర్థవంతమైన పాలన ఏడు స్తంభాలైన ప్రజల అనుకూల, అనుకూల కార్యాచరణ, ప్రజల భాగస్వామ్యం, సాధికారత, అందరినీ చేర్చడం, సమానత్వం, పారదర్శకత మొదలైనవి పై ఆధారపడి ఉంటుంది.
నీతి ఆయోగ్ ప్రచురించిన పత్రాలు మొదటిది 15 సంవత్సరాల “విజన్”, ఇది రాబోయే 15 సంవత్సరాలలో దేశం యొక్క మొత్తం లక్ష్యాలు మరియు లక్ష్యాలను కలిగి ఉంటుంది. రెండవది 7 సంవత్సరాల “వ్యూహం”, ఇది ఆ లక్ష్యాలు మరియు లక్ష్యాలను రెండు భాగాలుగా విభజిస్తూ వచ్చే ఏడు సంవత్సరాల అభివృద్ధి యొక్క రోడ్మ్యాప్ను నిర్దేశిస్తుంది. థర్డ్ అండ్ ఫైనల్ అనేది “మూడు సంవత్సరాల యాక్షన్ ఎజెండా”, ఇది రాబోయే మూడు సంవత్సరాల కాల వ్యవధిలో సాధించాల్సిన పనులు మరియు లక్ష్యాలను తెలియజేస్తుంది, వ్యూహాన్ని మరింతగా రెండు భాగాలుగా విభజిస్తుంది.
నీతి అయోగ్ భారతదేశంలో ప్రణాళిక యొక్క ప్రాథమిక స్వభావాన్ని మార్చింది. పాలసీ మేకింగ్లో మార్పు, బాటమ్ అప్ విధానం, కొత్త ఆవిష్కరణలు, వ్యూహాత్మక కార్యక్రమాలు, వివిధ విభాగాల మధ్య సమన్వయం, అధునాతన సాంకేతిక పరిజ్ఞానం వినియోగం, డిజిటలైజేషన్, ఆరోగ్యం, విద్య మరియు నీటి నిర్వహణలో రాష్ట్రాల పనితీరును కొలిచే సూచీలు, సాంకేతిక నిపుణుల జోక్యం మొదలైనవి నిర్దేశిస్తుంది . ఇది ప్రణాళిక ప్రక్రియలో రాష్ట్రాల ప్రమేయాన్ని పెంచింది.
ఉదా: కేంద్ర ప్రాయోజిత పథకాలు, స్వచ్ఛ భారత్ మరియు స్కిల్ డెవలప్మెంట్ల పునరుద్ధరణపై ముఖ్యమంత్రుల యొక్క మూడు ఉప-సమూహం హోస్ట్ చేయబడింది. దేశ వృద్ధికి దోహదపడే కార్యక్రమాలను సంభావితం చేయడంలో నీతి ఆయోగ్ ముందంజలో ఉంది. ఉదా: డిజిటల్ చెల్లింపు కోసం రోడ్మ్యాప్, ఆస్పిరేషనల్ డిస్ట్రిక్ట్ ప్రోగ్రామ్, సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాల (SDG) అమలు పర్యవేక్షణ మొదలైనవి ఇది రాష్ట్రాల మధ్య సహకార భావంతో పాటు పోటీ సమాఖ్యవాదాన్ని పెంపొందిస్తుంది. ఉదా: వివిధ అభివృద్ధి పారామితులపై ర్యాంకింగ్ను విడుదల చేయడం. నీతి ఆయోగ్ క్రింద స్థాపించబడిన అటల్ ఇన్నోవేషన్ మిషన్, భారతదేశంలో ఇన్నోవేషన్ పర్యావరణ వ్యవస్థను మెరుగుపరచడంలో ప్రశంసనీయమైన పని చేసింది.
నీతి అయోగ్ విజయాన్ని ఇలా చెప్పుకోవచ్చు. కొన్ని సమస్యలు కూడా ఉన్నాయి. ప్రైవేట్ లేదా పబ్లిక్ ఇన్వెస్ట్మెంట్ను ప్రభావితం చేయడంలో నీతి ఆయోగ్ పాత్ర లేదని చెప్పుకోవచ్చు, భారతీయ సమాజంలో అసమానత పెరుగుతూనే ఉంది మరియు దీనిని ఎదుర్కోవడంలో నీతి ఆయోగ్ ప్రభావం తక్కువగా ఉంది. ప్రభుత్వ చర్యలలో సానుకూల మార్పు తీసుకురావడానికి అవసరమైన శక్తి లేకపోవడంతో నీతి ఆయోగ్ ఒక మహిమాన్వితమైన సిఫార్సుల సంస్థగా రూపాంతరం చెందింది. కొత్త ప్రణాళికా సంఘానికి తగిన వనరులు లేవు. ఇటీవలి కాలంలో సంస్థ రాజకీయీకరణచెందిందనీ, దేశంలో నిర్మాణ సమస్యలను పరిష్కరించడానికి ఇప్పటికీ పరిష్కారాలు అందుబాటులో లేవని ఆరోపణలు ఉన్నాయి.
నీతి ఆయోగ్ మరింత ప్రభావవంతంగా చేయడానికి చర్యలు తీసుకోవాలి. ప్రణాళికా సంఘాన్ని అవసరమైన అధికారాలతో సన్నద్ధం చేయడం, తగిన వనరుల కేటాయింపు అవసరం ఉంది, తద్వారా ఆర్థిక వ్యవస్థ స్వరూపాన్ని మార్చడం మరియు ప్రభావితం చేయగలదు. నీతి ఆయోగ్ లక్ష్యాలను చేరుకోలేక పోయినందుకు చట్టబద్ధంగా శాసనసభకు జవాబుదారీగా చేయవచ్చు. ఇది మరింత జవాబుదారీతనాన్ని , ప్రణాళికా సంఘం పక్షపాతరహిత సంస్థగా ఉండేలా చేస్తుంది.
ఏది ఏమైనా నీతి ఆయోగ్ భారతదేశ విధానం మరియు పాలనా ఫ్రేమ్వర్క్ను సంస్కరించడంలో గణనీయమైన పురోగతి సాధించింది. ఇది ప్రాంతీయ అభివృద్ధి, ఆవిష్కరణ, స్థిరత్వాన్ని ప్రోత్సహిస్తూ పాలనకు మరింత సహకార, డేటా ఆధారిత మరియు ముందుకు ఆలోచించే విధానాన్ని ప్రవేశపెట్టింది. అయితే, దాని దృష్టి పూర్తిగా కార్యరూపం దాల్చాలంటే, సమర్థవంతమైన అమలు, సమన్వయం మరియు అభివృద్ధిలో సమానత్వం వంటి సవాళ్లను పరిష్కరించాల్సిన అవసరం ఉంది. భారతదేశ అభివృద్ధి పథం మరింత క్లిష్టంగా మారుతున్నందున, పరివర్తనకు ఉత్ప్రేరకంగా నీతి ఆయోగ్ పాత్ర కీలకమైనది.
